Szermierka sportowa (floret, szpada, szabla) jest sportem wyczynowym, który rozwijał się i zmieniał przez lata. Szermierka sportowa wypracowała definicje działań szermierczych (rys. 1), które służą do opisu zdarzeń w starciu i analizy starcia przez sędziego. Definicje te były wypracowywane, udoskonalane przez lata. W innych sportach walki nie stworzono aż tak szczegółowego aparatu pojęciowego. Szermierka sportowa jako sport olimpijski, w którym decydują techniczne aspekty walki, potrzebowała takiej klasyfikacji do sprawnego sędziowania starć podczas zawodów i interpretacji zdarzeń w walce.
Zdefiniowane działania szermiercze dzielą się na kategorie i w teorii obejmują wszystkie możliwe akcje podejmowane przez walczących. Po trafieniu sędzia opisuje zdarzenia za pomocą regulaminowych pojęć i podejmuje decyzje o przyznaniu bądź nie przyznaniu punktów. Definicje działań szermierczych mają charakter ogólny i mogą być wykorzystane w szermierce historycznej (co widzimy na zawodach) oraz innych formach walk spełniających kryteria walk uderzanych.
W tym artykule podam przykłady jak wygląda opis walki z użyciem definicji pochodzących z szermierki sportowej do walk broniami historycznymi oraz walk bez broni. Celem tego artykułu nie jest wyjaśnienie definicji gdyż takie opracowania są już dostępne (tą pracę każdy czytelnik powinien wykonać samodzielnie), ale wprowadzenie w temat i pokazanie ich użyteczności w analizie walki w innych formułach.
W szermierce sportowej mamy zdefiniowane następujące działania szermiercze (właściwe i przygotowawcze): natarcie (1), odpowiedź (2), przeciwodpowiedź (3), wznowienia (4), przeciwtempo (5), linia (6), przeciwnatarcie (7), zasłony (8), uniki (9), obrona odległością (10) rozpoznanie przeciwnika (11), ukrywanie własnych zamiarów (12), wywoływanie działania u przeciwnika (13), przygotowanie do działań szermierczych (14) (te z kolei dzielą się na cztery podkategorie). W teorii te 14 działań to wszystko co może się wydarzyć w walce. Oczywiście może być też działanie takie jak nic nie robienie (15 ?), ale tego nie bierzemy pod uwagę, bo zakładamy, że przeciwnicy będą walczyli a nie pozowali do zdjęcia.
Rys. 1. Działania szermiercze
Nazwy poszczególnych działań są na tyle ogólne, że każdy kto miał styczność z szermierką powinien intuicyjnie zrozumieć znaczenie (oprócz przeciwtempa, którego znalezione opisy są niekiedy sprzeczne). Są to pojęcia szerokie i nie muszą ograniczać się tylko do trzech broni olimpijskich (floret, szpada, szabla). Dla przykładu pod definicją natarcia mogą kryć się rozmaite ataki: pchnięcia, cięcia, uderzenia, kopnięcia. Tak więc pod słowem „natarcie” powinniśmy określić natarcia właściwe dla danej broni lub natury ataku: szabli, szpady, miecza, włóczni, bata, itp. Podobnie jest dla pojęcia „zasłony”. Inne zasłony są w szpadzie, inne w szabli, inne w mieczu, zasłoną w boksie będzie zbicie ciosu czy schowanie się za rękawicami.
Jako przykład analogii zaprezentuję zasłony szabli sportowej i zasłony historyczne wg. podręcznika Alfreda Huttona.
Rys. 2 Pięć zasłon szermierki sportowej
Rys. 3 Zasłony z podręcznika Alfreda Huttona
Jak widać szermierka sportowa szablą wydaje się uboższa w zasłony w porównaniu z szablą wojskową. Wynika to z faktu, że w szermierce sportowej pole trafienia jest od pasa w górę i wiele technicznych spraw nie ma znaczenia stosując konwencję przy elektrycznym sygnalizowaniu trafień. W szermierce wojskowej widzimy też zasłony przed cięciami z dołu (C8) lub gdy przeciwnik znalazł się daleko po naszej prawej stronie (C2, zasłona ósma). Zasłony szablą bojową będą też wykonywane inaczej gdyż inna jest natura ataku (siła, prędkość, sprężystość broni, itd.).
Rys. 4. Bloki w karate
Jako kolejne podobieństwo zaprezentuję podstawowe bloki wykonywane w karate. Blok „age uke” chroni naszą głowę przed uderzeniem z góry lub po linii C7 wg. Huttona. Jest też odpowiednikiem zasłony „Quinte” w szabli sportowej. Z kolei blok „gedan-barai” chroni nasz prawy bok, więc jest odpowiednikiem zasłony „Tierce” lub po linii C6 wg. Huttona.
Kolejną analogią do działań szermierczych, którą można zauważyć będą obrony wykonywane w boksie. Wszystkie obrony ruchem rąk możemy zaliczyć do zasłon (7). Obrony przez odchylenie i unik do kategorii uników (8), natomiast obronę ruchem nóg określimy jako obronę odległością (9). Jeśli zastanowimy się przez chwilę, to bokser czy karateka będzie wykonywał te same działania przygotowawcze co szermierz tylko w inny sposób. Bokserzy tak samo będą: rozpoznawać przeciwnika (10), wprowadzać przeciwnika w błąd (12), ukrywać własne zamiary (11) i przygotowywać swoje natarcia (13).
Zwrócić uwagę należy na fakt, że gdy dysponujemy dwoma broniami lub gdy „wszystko jest dozwolone” dostępny wachlarz działań poszerza się o nowe manewry. Np. jedną ręką możemy wykonać zasłonę (7), a drugą natarcie (1). Możemy jednocześnie przyjąć cios na tarczę (7) i uderzyć mieczem (1) lub przyjąć cięcie na zasłonę (7) i uderzyć przeciwnika wolną dłonią (1). W szermierce sportowej wykonanie dwóch działań jednocześnie jest rzadsze. Możemy tutaj wymienić jednoczesny unik (8) i uderzenie (1) lub jednoczesną obronę odległością (9) i uderzenie (1).
Poniżej przedstawiam przyporządkowanie działań w różnych formułach walk uderzanych do sportowych działań szermierczych.
Przykład 1. Walka na szable.
Pierwszy walczący czeka na właściwy moment do ataku i stara się nie dać nic po sobie poznać (11). Prowokuje przeciwnika do odsłonięcia się wykonując zwód (12), a potem wykonuje cięcie szablą z wypadem (1). Drugi zasłania się szablą (7), a następnie wykonuje własne cięcie (2).
Przykład 2. Walka bokserska.
Pierwszy bokser tak przemieszcza się po ringu, żeby zapędzić drugiego do narożnika (13.2), udaje mu się to, markuje lewy prosty (12) i następnie uderza prawy prosty (1). Przeciwnik nie może się cofnąć (nie może wykonać 9) więc uchyla się przed ciosem (8) i sam uderza prawy prosty (1). Ten cios zostaje przyjęty na rękawice (7), a następnie pierwszy bokser ponownie uderza (2) i wykonuje serię ciosów (3).
Przykład 3. Walka wikingów uzbrojonych w miecze i tarczę
Wikingowie kolejno bronią się tarczami i po obronie uderzają mieczami (2, 7). W pewnej chwili jeden z wikingów chce uderzyć przeciwnika w nogę (2) drugi cofa nogę (8) i jednocześnie uderza przeciwnika mieczem (6).
Przykład 4. Walka na noże.
Pierwszy walczący obserwuje przeciwnika i jest przygotowany do obrony (10). Drugi wykonuje pchnięcie w pierś (1). Pierwszy skraca dystans (13.4), zbija nóż łokciem (7) i jednocześnie wykonuje pchnięcie (6), które powtarza (3).
Kilka słów na koniec. Uważam, że warto zrozumieć i nauczyć się rozpoznawania działań szermierczych dla różnych formuł walki. Jest to przydatne nie tylko do sędziowania, ale też do dokładniejszego zrozumienia co działo się w każdej sekundzie walki. Proponuję, by takie ćwiczenie opisania walki zastosować w pierwszej kolejności dla samych siebie i naszych przeciwników. Dysponując nagraniami swoich walk możemy zastanowić się jakie działania w danej chwili podejmowaliśmy i czy wykonywaliśmy je w sposób przemyślany i skuteczny. Jest szansa, że pomoże nam to w interpretacji naszego stylu walki. Możemy np. zobaczyć, że stosujemy zbyt wiele natarć bez przygotowania, podczas gdy przeciwnik tylko na nie czeka. Kryterium wykorzystania definicji działań szermierczych to walka uderzana prowadzona na dystans między ludźmi, więc np. zapasy wymkną się z tej kategorii, ponieważ jest to walka w zwarciu.
Możemy też postawić sobie pytanie po co w ogóle zawracać sobie głowę definicjami, podziałami i czy teorią walki? Przeczytanie tekstu nie uczyni nas przecież automatycznie lepszymi szermierzami. Jest wielu sportowców sztuk walki, którzy nie przejmują się teorią i mają dobre wyniki. Problem pojawia się wtedy gdy chcemy przeanalizować nasz styl, zobaczyć w czym jesteśmy dobrzy, gdzie popełniamy błędy i ubrać to wszystko w słowa. Poznając teorię rozumiemy nie tylko wycinek, ale i całość. Oczywiście jest to praca umysłowa, która nie musi mieć szybkiego przełożenia na wyniki, ale moim zdaniem jeśli wykonamy ją poprawnie da nam wiele, ponieważ będziemy mogli wyłapać nie tylko swoje błędy ale i cudze, a następnie przeprowadzić odpowiedni przemyślany trening. Czego życzę wszystkim, którzy dobrnęli do końca tego artykułu, również i sobie.
Autor: Adam Jaworski 23.07.2020
Bibliografia:
- Regulamin Zawodów FIE, Regulamin techniczny, grudzień 2014 r
- http://pm.katowice.pl/szermierka/cwiczenia/teoria-szermierki/
- https://www.betterfencer.com/fencing-terms-glossary
- https://www.fichier-pdf.fr/2015/07/28/positions-illustrations-d-escrime/?
- https://www.pinterest.de/pin/361695413812696173/?nic_v1=1aNMsh1iuoE2%2FIMn%2Fy7Is4c7dLSpUMWs8JLzD0t9kn%2BiAYiW6tMmVP%2BnomyH3v%2BTmc
- http://karatewieruszow.blogspot.com/p/karate-kyokushin.html
- http://www.treningbokserski.pl/obrona.html