W Polsce uczymy się głównie albo japońskiej walki długim kijem Bojutsu lub technik walki kijem na bazie filipińskiego FMA (Filipino martial arts). Mniej osób wie o istnieniu i jeszcze mniej ćwiczy staropolską sztukę szermierki kijem jaką jest walka na palcaty, a szkoda, bo to nasze dziedzictwo kulturowe, skuteczna metoda samoobrony oraz sposób na budowanie silnego charakteru. Ale po kolei.
Palcaty, czyli mówiąc inaczej szermierkę na kije, możecie teraz ćwiczyć za darmo w Warszawie w trakcie cotygodniowych Niedzielnych Spotkań Sparingowych ( www.spotkaniasparingowe.pl ).
Czym jest palcaty
Jak informuje XIX-wieczna Encyklopedyja powszechna: Otóż był to rodzaj szermierki na kije. W tej walce posługiwano się kijami o długości od 70 do 90 cm, których koniec był zabezpieczony przed nadmiernymi urazami. Kije okręcane były suknem lub po prostu słomą. Ćwiczenia w takiej walce miały służyć przygotowaniu szermierza do późniejszego sprawnego posługiwania się szablą. [1]
Rys historyczny
Pierwsze źródłowe wzmianki o masowej popularności palcatów w Polsce pojawiają się w II poł. XVII. Powszechność walk palcatowych podkreśla jeszcze Gołębiewski w 1831 roku, ale w kolejnych dziesięcioleciach obyczaj ten zaczyna zanikać.[2] Palcat doszedł aż do czasów Komisji Edukacji Narodowej (1772-1792), kiedy to doczekał się oficjalnego uznania go jako narzędzie służące rozwojowi fizycznemu młodzieży. Jego rola i znaczenie zmalało, a z czasem zanikło wraz z utratą niepodległości i trwaniem narodu polskiego w niewoli.[3]
Po co ćwiczyć walkę na palcaty
Po pierwsze dla zdrowia.
Szermierka to wspaniały sport wymagający dobrej kondycji i dużej sprawności ciała. Walka wymaga skupienia i refleksu, a przy tym jest bezpieczna i w przeciwieństwie do najbardziej w Polsce popularnych sztuk walki (Box, MMA, Kickboxing, BJJ itd...) nie grozi obrażeniami stawów czy uszkodzeniami mózgu (pamiętajmy oczywiście o konieczności zakładania ochraniaczy). Użycie broni, jaką w tym przypadku jest kij pozwala również zniwelować kwestie dysproporcji siły lub ogólnie rzecz biorąc warunków fizycznych. W walce kijem wyczucie czasu (timing) i dystansu ma kluczowe znaczenie, znaczenie siły natomiast schodzi na dalszy plan, a wręcz nadmiar mięśni może spowalniać ruchy i w efekcie powodować obniżenie wartości bojowej szermierza. Dlatego szermierka kijem jest sportem bardzo uniwersalnym, który ćwiczyć może każdy bez względu na wiek czy warunki fizyczne.
Po drugie dla bezpieczeństwa.
Kije są w Polsce legalne i szeroko dostępne. Pałka teleskopowa, noga od krzesła, kawałek rurki, kij od miotły, a nawet znaleziona przy drodze gałąź może zmienić się w bardzo uniwersalną broń, o ile tylko będziemy potrafili się nią posługiwać.
Podobno najlepsza broń to taka, którą akurat mamy pod ręką.
Kij stwarza duży potencjał odstraszający i ogromna większość potencjalnych napastników nie zdecyduje się na atak, kiedy widzi, że osoba broniąca się ma kij/pałkę i potrafi się nią posługiwać. Na tych, którzy mają mało oleju w głowie i jednak zdecydują się na atak czeka niemiła niespodzianka. Uderzenie kijem jest bardzo szybkie, trudne do zablokowania, a siła wygenerowania w momencie uderzenia - no cóż, nie chcę tu być zbyt graficzny, ale ze złamaną ręką napastnik niewiele już będzie mógł zrobić.
Po trzecie dla dobrego samopoczucia.
W zdrowym, a co za tym idzie, sprawnym ciele, zdrowy duch, mówi stare przysłowie i aktualne badania potwierdzają jego prawdziwość nie tylko na płaszczyźnie biologicznej, ale również emocjonalnej i społecznej. Jest wiele badań potwierdzających pozytywny wpływ sportów walki na psychikę osób trenujących je długookresowo [4], w tym w szczególności na:
- pewność siebie i poczucie własnej wartości [5];
- zmniejszenie poziomu agresji [6];
- lepsze samopoczucie i zmniejszenie ryzyka zachorowania na depresję [7];
- umiejętność radzenia sobie z porażką i uczenia się na własnych błędach.
Palcaty i Niedzielne Spotkania Sparingowe – za darmo, w Warszawie, co niedzielę.
W trakcie Niedzielnych Spotkań Sparingowych główny nacisk kładziemy na aspekt użytkowy walki kijem i posługujemy się wszystkimi możliwymi technikami, tak długo jak długo są skuteczne. W przeciwieństwie do tego jak walczono w XVIII wieku ubieramy również ochraniacze (rękawice + maska), ale za to nie ograniczamy stref trafień (oryginalnie zgodnie ze staropolskimi regułami walki na palcaty nie dozwolone były uderzenia w głowę oraz w boki). Aby minimalizować ryzyko kontuzji, do większość naszych walk używamy pałek firmy Street Safe o długości od 60 lub 80 cm. W przeciwieństwie do kij są one znacząco lżejsze, a siłę uderzenia zmniejsza warstwa elastycznego tworzywa. Tym niemniej walczymy również na drewniane (rattanowe) kije, ale robimy to rzadziej i do takich walk zakładamy znacznie więcej ochraniaczy.
Jeśli temat palcatów oraz ogólnie walki na kije Cię zainteresował to serdecznie zapraszamy do wzięcia udziału w naszych spotkaniach. Odbywają się one co niedzielę od przeszło 16 lat. Startujemy o 10-tej i sparujemy do około 13-tej. Po więcej info zapraszamy na naszą stronę: www.spotkaniasparingowe.pl lub naszego FB https://www.facebook.com/NiedzielneSpotkaniaSparingowe/.
Autor: Jan Niecki. 2022/10/01
Przykładowa walka: jedna pałka:
https://www.youtube.com/watch?v=MBqJ7esPuVw
Przykładowa walka: dwie pałki:
Bibliografia / Referencje
(1) Palcaty – znaczenie i zasady. Źródło: https://ciekawostkihistoryczne.pl/2022/04/15/palcaty-znaczenie-i-zasady/
(2) „Palcaty. Staropolska szermierka na kije. Od sądów bożych do narodowej sztuki walki”. Uwagi o książce Zbigniewa Sawickiego. Źródło: https://histmag.org/Palcaty-Staropolska-szermierka-na-kije-Od-sadow-bozych-do-narodowej-sztuki-walki-Uwagi-o-ksiazce-Zbigniewa-Sawickiego-23507
(3) Palcaty. Staropolska szermierka na kije. (Studium historyczne z dziejów kultury fizycznej. Źródło: https://repozytorium.ur.edu.pl/bitstream/handle/item/4683/Streszczenie%20w%20j%C4%99z.%20pol..pdf?sequence=2&isAllowed=y
(4) Vertonghen J. Theeboom M. The Social-Psychological Outcomes of Martial Arts Practise Among Youth: A Review. J Sports Sci Med. 2010 Dec; 9(4): 528–537.
(5) FabioR. A,Towey G. E. Cognitive and personality factors in the regular practice of martial arts.May 2017The Journal of sports medicine and physical fitness 58(6)
(6) BlomqvistMickelssonT.Modern unexplored martial arts - what can mixed martial arts and Brazilian Jiu-Jitsu do for youth development?European Journal of Sport Science. Volume 20, 2020 - Issue 3: PLACEBO AND NOCEBO EFFECTS IN SPORT AND EXERCISE.
(7) Length of training, hostility and the martial arts: a comparison with other sporting groups. JarrettC.The Psychology of Fighting, Digested: 9 Fascinating Findings Involving Boxing and Other Combat Sports. Źródło: https://digest.bps.org.uk/2018/03/29/the-psychology-of-fighting-digested-9-fascinating-findings-involving-boxing-and-other-combat-sports/